Η μνήμη στην κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών

Εχτές το βράδυ, ύστερα από την εκδήλωση που είχαμε στον οργανισμό μας, μαζευτήκαμε μερικοί συνεθελοντές μου κι εγώ να δούμε ταινία με πίτσα. Η ταινία που επέλεξαν τα παιδιά ήταν η Lucy(2004).

Στην αρχή πάσχιζα να θυμηθώ τον τίτλο της ταινίας, αν κι ήμουν πεποισμένη ότι την είχα δει πριν μερικά χρόνια. Ύστερα θυμήθηκα ότι πρωταγωνιστούσε η Σκάρλετ Τζοχάνσον κι θυμήθηκα μονάχα μία σκήνη, που στην ουσία ήταν το εξώφυλλο της ταινίας. Όσο αναφορά, την πλοκή; Ουδεμία περίπτωση να την θυμόμουν κι ούτε να την θυμηθώ.

Υπάρχουν διάφορες έρευνες κι μελέτες σχετικά με την μνήμη μας κι την κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών. Η κατανάλωση μεγάλου όγκου πληροφοριών, οπτικοακουστικού υλικού αλλά κι λογοτεχνικού (βιβλία, άρθρα) από το διαδίκτυο μας περιορίζει την ανάγκη της απομνημόνευσης πολιτιστικών αγαθών που καταναλώνουμε. Αυτό συμβαίνει γιατί, είναι ευκολότερο να μην χρειάζεται να θυμόμαστε πολλά πράγματα , εφόσον έχουμε ανα πάσα στιγμή πρόσβαση σ’ αυτές τις πληροφορίες. Είτε αφορά κάτι που έχουμε δει ή διαβάσει στο διαδίκτυο, είτε αφορά ένα βιβλίο που έχουμε διαβάσει- δεν θυμόμαστε την πλοκή του, αλλά βρίσκεται ανάμεσα σ’ άλλα βιβλία στην βιβλιοθήκη μας.

Εγώ θα γυρίσω το γεγονός αυτό, της ανάγκης μας για πληροφόρηση που όμως δεν συνεπάγεται επ ουδενί με την γνώση. Εξωτερικευμένη μνήμη είναι όσα διαβάζουμε, όπως οι πληροφορίες που αντλούμε ανεξάρτητα αν είναι από το διαδίκτυο ή προσωπικά βιβλία, DVD, εφημερίδες κλπ που η γνώση της μελλοντικής πρόσβασης αποδυναμώνει την ανάγκη απομνημόνευσης.  Η πληροφορία είναι κάτι που διαβάσαμε κι βασίζεται στην γνώση κι την ερμηνεία κάποιου άλλου σε αντίθεση με την γνώση που βασίζεται στην προσωπική εμπειρία, αυτογνωσία, ανάλυση, συνειδητοποίηση κι αφομοίωση. Την γνώση, όταν την αποκτάς δεν την ξεχνάς. Τις πληροφορίες, όμως, ναι.

Εκτός, όμως απ’ αυτά.. Μεγάλο ρόλο παίζει κι το τί βλέπουμε. Αν, ας πούμε η ταινία που βλέπουμε έχει να μας πει κάτι. Για παράδειγμα το χόλιγουντ επενδύει πολλά εκατομμύρια δολάρια σε εμπορικές ταινίες που όλες πάνω κάτω είναι επαναλαμβανόμενες μιλούν για χρήμα, εξουσία, δύναμη, σεξ, πόλεμο. Τίποτα καινούργιο δεν βλέπουμε. Ξοδεύουν εκατομμύρια σε ταινίες που μετά από μία εβδομάδα τις ξεχνάμε, γιατί πολύ απλά δεν προσφέρουν τίποτα, δεν λένε τίποτα στον θεατή.  Φυσικά, σ’ αυτή την περίπτωση μιλάμε για μία πολύ μεγάλη βιομηχανία, μία επιχείρηση που ενδιαφέρεται να καλύψει τις ανάγκες της μάζας. Δεν ενδιαφέρεται να παράξει κάτι αξιόλογο που θα το θυμάται ο κόσμος, που θα προβληματίσει, που θα είναι τροφή για σκέψη, που θα είναι τέχνη.

Προσωπικά δεν θυμόμουν την Lucy, αλλά θυμάμαι ταινίες εναλλακτικού κινηματογράφου, όπως η ταινία “The Corridor” ή το “El topo”,ταινίες σαφώς εναλλακτικές κι ιδιαίτερες, αλλά συνάμα δυνατές.

Ωστόσο, το πρόβλημα της απομνημόνευσης καμία φορά δεν αφορά μόνο “το πόσο ποιοτικό” ή καλό είναι αυτό που βλέπουμε. Εξαρτάται κι από την προσοχή κι την συγκέντρωση μας. Οι μνήμες που έχουμε δεν χάνονται μία για πάντα. Παραμένουν μέσα μας κι χρειάζονται κάποια αφορμή για να βγουν στο προσκήνιο. Είναι όλα αυτά που επιλέγουμε να δούμε, να διαβάσουμε, να ακούσουμε που δημιουργούν την ταυτότητα της αισθητικής μας.